Nederland staat voor de transitie naar een circulaire economie. Het Rijksbrede programma ‘Nederland Circulair in 2050’ (2016) geeft de ambitie duidelijk aan: 50% minder primair grondstofverbruik in 2030 en een volledig circulaire economie in 2050. Voor de bouwsector betekent de circulaire economie onder andere: meer en hoogwaardiger hergebruik van bouwmaterialen, -producten en -elementen en een andere aanpak in het uitvragen, ontwerpen en uitvoeren van bouwprojecten.
Digitalisering van de gebouwde omgeving is een belangrijk en zelfs een noodzakelijk middel om dit allemaal mogelijk te maken.
Grote impact
De transitie naar de circulaire economie in de bouw heeft impact op alle delen van de keten, van de productie van materialen en bouwelementen tot (her)gebruik, sloop en de verwerking van het sloopafval. Digitalisering en het gebruik van geïntegreerde dataplatforms zijn randvoorwaardelijk om de samenwerking en communicatie tussen alle partijen in de ontwikkelfase te stroomlijnen en te versnellen. Tijdens de gebruiksfase kan Internet-of-Things veel functionaliteit toevoegen aan een gebouw of asset, als het bijvoorbeeld gaat om monitoring en predictive maintenance, of het automatisch beheer van het overzicht aan materialen, componenten en producten die zijn opgenomen in het gebouw.
Ook in de fase waarin gebouwen het einde van hun gebruiksduur bereiken, zijn digitale platforms essentieel om de handel in gebruikte bouwmaterialen en -producten te faciliteren met betrouwbare en gedetailleerde informatie over kwaliteit, kwantiteit en beschikbaarheid van secundaire producten.
Om hergebruik op materiaal-, product-, element- en gebouwniveau binnen gebouwen te bevorderen, zien wij het opstellen en toepassen van een paspoort als de noodzakelijke eerste bouwsteen: het fundament. Het paspoort is een digitale registratie van het fysieke object dat documenteert waar een object uit bestaat (zowel kwalitatief als kwantitatief), hoe het is gebouwd en waar het zich bevindt. Het documenteert het eigenaarschap van het geheel en/of de delen.
Vertraging
Op dit moment zien we een zekere vertraging ontstaan in de digitalisering van de bouwsector, veroorzaakt door onduidelijkheid, de (on)mogelijkheden of de kosten. Samengevat zien we 4 voorname barrières:
- er is een gebrek aan standaardisatie;
- bedrijven ervaren moeilijkheden in het opstellen van een financiële businesscase;
- er is nog een behoorlijke ontwikkeling van de benodigde datasets & technologie nodig;
- en er moet nog veel veranderen in de cultuur en gedrag.
Randvoorwaarden
Om hier verbetering in te brengen, biedt het rapport een overzicht van de randvoorwaarden. Hier moeten we op korte termijn in voorzien voor een grootschalige implementatie van paspoorten en digitalisering in de gebouwde omgeving:
- De bouwketen levert gezamenlijk de volledige registratie op.
- Er is een standaard voor paspoorten.
- Een centraal registratiesysteem levert een single source of truth.
- Waardevolle informatie wordt zo efficiënt mogelijk vergaard.
- Er is een geüniformeerde bepalingsmethodiek.
- Materialen en producten krijgen financiële waarde.
- Er is een overzicht van vraag en aanbod van bouwmaterialen.
- Informatie is toegankelijk en uitwisselbaar.
- Er is een gedeeld gevoel van urgentie.
- De overheid zet een duidelijke richting uit.
Indeling
Het rapport bestaat uit de volgende hoofdstukken:
- Introductie.
- Een gedigitaliseerde bouwomgving voor de circulaire economie.
- Het paspoort als fundament.
- Barrières voor grootschalige registratie & gebruik van paspoorten.
- Randvoorwaarden voor succes.
- Hoopgevende ontwikkelingen.
- Aanbevelingen.
Wat moet er gebeuren?
Overheden:
- Omarm de standaard voor materiaalpaspoorten;
- Neem circulaire principes mee in aanbestedingen;
- Ontwikkel materiaalpaspoorten voor het eigen vastgoed;
- Ga aan tafel met koplopers uit de circulaire bouweconomie;
- Geef koplopers de ruimte om te experimenteren;
- Onderzoek en implementeer nieuwe wet- en regelgeving;
- Onderzoek en implementeer een aangepast fiscaal regime;
- Stel middelen beschikbaar om aanbevelingen op te volgen.
Opdrachtgevers:
- Vraag circulariteit uit voor alle nieuwbouw- en renovatieprojecten;
- Start met het registreren van gebouwen;
- Stel de toegevoegde waarde vast die de paspoorten opleveren.
Ontwikkelaars en woningcorporaties:
- Omarm de standaard voor materiaalpaspoorten;
- Start met het registreren van gebouwen;
- Registreer de gebruikte bouwmaterialen en -producten bij elk nieuwbouwproject;
- Waar zinvol, pas materiaalpaspoorten toe voor de bestaande gebouwvoorraad.
Opdrachtnemers:
- Wees proactief in het aanbieden van circulaire alternatieven;
- Werk samen met alle ketenpartijen.
Leveranciers en producenten:
- Creëer inzicht in het materiaalgebruik van je product.
Over het rapport
Het rapport is geschreven vanuit een gemeenschappelijke ambitie en gevoel van urgentie om de digitale circulaire bouweconomie te bevorderen. De auteurs hebben hun praktijkervaringen gecombineerd en een zo objectief mogelijk perspectief geschetst van de rol en status van digitalisering ten behoeve van een circulaire bouweconomie.
Auteurs:
Martijn Oostenrijk | Directeur Madaster Services
Jim Teunizen | Partner Alba Concepts
Wouter van Twillert | Directeur C-creators & Voorzitter Platform CB’23 ‘Paspoorten in de Bouw’
Jacco Verstraeten-Jochemsen| Lead Business Strategy Circle Economy
