In november 2020 werd de handreiking stikstofvrije woningbouw gepubliceerd. Wat is stikstof, waarom vormt het zo’n grote uitdaging en wat zijn de oplossingen voor de bouw?
Wat is stikstof?
Bijna 80% van de lucht om ons heen bestaat uit stikstof. Dit gas kan verbindingen aangaan met andere stoffen. Bepaalde vormen van deze stikstof zijn schadelijk voor mens en milieu: stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3).
Stikstofoxiden in de lucht komen voornamelijk vrij bij verbranding van fossiele brandstoffen (diesel, olie en gas). Ammoniak komt in de lucht door de ontlasting van veeteelt. Deze vormen van stikstof kunnen neerslaan op de grond. Dit heet depositie.
Wat is de stikstofproblematiek?
Te veel stikstofoxiden in de lucht is schadelijk voor onze gezondheid. Dit komt doordat de stof diep kan doordringen tot de kleinste vertakkingen van de luchtwegen. Daardoor werken de longen minder goed.
Een teveel aan stikstofoxiden en ammoniak op de grond als depositie, is schadelijk voor de natuur en bodemleven. De bodem wordt daardoor rijk aan voedingsstoffen, waardoor bepaalde plantensoorten die op voedselarme bodems leven verdwijnen. Plantensoorten die goed gedijen op voedselrijke bodems verdrukken andere planten, waardoor de biodiversiteit van een natuurgebied afneemt. Ook verdwijnen dieren die leven van de plantensoorten die weggedrukt worden.
- Stikstofoxiden komen vooral vrij bij verbranding van fossiele brandstoffen. Wegverkeer en transport zijn dus grote uitstoters van stikstofoxiden.
- Energiecentrales en industrie stoten veel stikstofoxiden uit. Ammoniak wordt vooral uitgestoten door de landbouw. Maar ook mensen stoten ammoniak uit.
- Een aanzienlijk deel van stikstofoxiden en ammoniak komt vanuit het buitenland. Maar het aandeel dat overwaait vanuit het buitenland is vele malen kleiner dan de stikstofuitstoot die Nederland uitstoot.
Waar is de stikstofdepositie een probleem?
De stikstofdepositie is vooral een probleem in Natura-2000 gebieden. Dit zijn gevoelige natuurgebieden met beschermde planten- en diersoorten. Nederland heeft 166 Natura-2000 gebieden, waarvan 118 gebieden schade hebben door een overschot aan stikstofdepositie. Daarom moet de stikstofuitstoot van Nederland sterk teruggedrongen worden.
Natuur
Teveel stikstof leidt tot een eentonig landschap. Bomen sterven omdat in verschillende delen van Nederland de bodem zo zuur wordt als azijn. Insecten en vogels die insecten eten verdwijnen. Het aantal vlinders is de laatste 20 jaar met de helft afgenomen.
Gezondheid
De lucht die we inademen is ongezonder als er veel fijnstof inzit; daar dragen stikstofoxiden en ammoniak ook aan bij. Mensen met longklachten en astma hebben er direct last van. Hoge concentraties stikstof leiden tot irritaties en ontstekingen van luchtwegen en ogen.
Voedselproductie
75% van onze gewassen (zoals fruitbomen) en zaadteelt voor groenten hebben bijen en andere insecten nodig voor bestuiving. De aantallen van deze insecten zijn sterk afgenomen, ook door het verdwijnen van bloemen die niet tegen de overmaat van stikstof kunnen.
Bouw & landbouw
Elke sector zal zijn bijdrage leveren aan reductie in stikstofuitstoot. Zo moeten de industrie, landbouw, verkeer en bouw reductiedoelstellingen opstellen.
In de praktijk betekent dat vooral de landbouw- en bouwsector hun bijdrage leveren aan vermindering van stikstofuitstoot. De landbouw kan stikstofreductie leveren door vermindering van de veeteelt.
De bouwsector kan stikstofuitstoot reduceren door:
- sterke vermindering van bouwlogistiek;
- andere bouwmethodieken;
- duurzame mobiliteit tijdens de gebruiksfase van een woonwijk.
Voor de handreiking is vooral gekeken naar stikstofreducerende maatregelen voor de bouw. Meer weten?
De meest kansrijke maatregelen op een rij:
Bouwmethodiek:
- modulair bouwen;
- biobased bouwen;
- elektrische schroeffunderen;
- elektrisch wagenpak;
- natuurinclusief bouwen;
- nonox filter;
- zwaar materieel aangedreven op waterstof;
- gebruik van biobrandstof.
Bouwlogistiek:
Ook in de bouwlogistiek is veel stikstofreductie te behalen. Denk hierbij aan een permanente bouwhub voor stedelijke gebieden, logistiek over het water en bouwhubs op projectbasis.
Gebruiksfase:
De gebruiksfase kan ook een belangrijke bijdrage leveren, vooral aan de structurele vermindering van stikstofuitstoot. Hierbij is het van belang een goed mobiliteitsplan op te stellen. Zoals het faciliteren van deelmobiliteit, fietssnelpaden en milieuzonering.
