Foto: Vera van Maaren (links) en Imme Groet, beeld gemaakt door PRICE.
Tijdens de Week van de Circulaire Economie organiseerden we in samenwerking met PRICE en Cirkelstad 3 ontbijtsessies. Het doel? Kennis vanuit de academische wereld op een laagdrempelige manier met de praktijk delen. Zowel C-creators als PRICE zijn onderdeel van de CIRCOLLAB Sprong-subsidie, die triple-helix samenwerkingen hoog in het vaandel heeft.Lees verder voor de geleerde lessen per sessie en de bijbehorende presentaties.
Kennisontbijtsessie #1
6 februari 2023 – ‘Van Bos tot Bouw’
Foto: Evert-Jan Velzing, beeld gemaakt door PRICE.
Evert-Jan Velzing – Hogeschool Windesheim
Evert-Jan vertelde dat de transitie naar een circulaire economie vraagt om een andere manier van organiseren en benadrukte hoe onmisbaar de rol van ketensamenwerking hierin is.
- Om de (nieuwe) kansen voor circulaire ondernemers te kunnen benutten en elkaars reststromen optimaal te gebruiken, moet je bijvoorbeeld ook buiten gemeentelijke en provinciale grenzen durven en kunnen kijken.
- Circulaire interventies worden vaak als duurder gezien. Door het principe van Total Cost of Ownership (TCO) toe te passen, worden kosten over de hele levensloop meegenomen in de businesscase. Nu worden businesscases vaak op korte termijn berekend, zonder schaduwkosten en materiaalwaardes in overweging te nemen.
- Er is onderzoek nodig naar waardecreatie op de lange termijn; nu is ‘brede welvaart’ nog een te vaag begrip.
Marta Malé-Alemany – RobotLab HvA
Marta legt uit hoe digitalisering, robotisering en parametrisch ontwerpen een grote bijdrage kunnen leveren aan de transitie naar een circulaire bouweconomie. Dat is de conclusie van haar onderzoek gedreven door de robots uit het RobotLab van de HvA.
- Robots en Artificial Intelligence zijn in staat om grote volumes (rest)materiaal te ordenen, analyseren en sorteren.
- Met behulp van parametrische skills kun je komen tot een Material Driven Design waarin je ontwerpt vanuit aanbod in plaats van vraag. Een algoritme zoekt in een database naar het beschikbare materiaal, berekent hoe de onderdelen geplaatst kunnen worden en komt tot een ontwerp.
- Data over de materiaalvoorraad maakt het mogelijk om input, throughput en output van materialen in een gebouw goed te beheren.
- Robotisering en losmaakbaar ontwerpen verlagen de – nu hoge – arbeidskosten die zijn verbonden aan circulair materiaalgebruik.
Kennisontbijtsessie #2
8 februari 2023 – ‘Circulaire gebiedsontwikkeling’
Mo Smit en Els Leclercq – Waardevolle Wijken
Mo en Els presenteerden tijdens deze ontbijtsessie hun boek ‘Waardevolle wijken’, waarin zij aan de hand van praktijkvoorbeelden de ‘circulaire waardebloem’ introduceren.
De circulaire transitie is niet alleen een technische uitdaging, maar juist ook een sociale. Daarom staat de lokale gemeenschap in het hart van de waardebloem. Deze ‘circulaire waardebloem’ kan op verschillende manieren worden ingezet om:
- het gezamenlijk sluiten van grondstofkringlopen (materialen, energie, water, biota, nutriënten) op wijkniveau te organiseren.
- inzichtelijk te maken op welk niveau (economisch, ecologisch, sociaal, cultureel, esthetisch) er een meerwaarde kan worden gerealiseerd binnen de gebouwde omgeving.
Door oplossingen op wijkniveau te organiseren ontstaan koppelkansen die leiden tot meervoudige waardecreatie. Dat illustreerden Mo en Els aan de hand van een voorbeeld over natuurinclusieve schoolpleinen, waar kinderen tussen de planten spelen. Zo zet men in op gezondheid, biodiversiteit en klimaatadaptiviteit.
Momenteel wordt een tool ontwikkeld die voor iedereen toegankelijk is. Deze tool is tijdens COVID getest met ontwerpers uit onder andere India, Indonesië en Nederland.
Gintare Norkunaite – Posad Maxwan
In het tweede gedeelte van de ochtend illustreerde Gintare hoe de plannen van Posad Maxwan op verschillende schalen ruimte geven aan de circulaire economie. Met als focus op groene verbindingen zowel boven, als ondergronds.
Met name de ondergrond is een belangrijk aspect binnen gebiedsontwikkeling. Daar is de strijd om ruimte net als bovengronds in volle gang; kabels, leidingen, biodiversiteit (wortels) en riolering vechten om een plek.
Om toekomstige bovengrondse problematiek te voorkomen, moeten we nú goed nadenken over de ruimtelijke behoefte en indeling van de ondergrond. Ook benadrukte Gintare dat het vanuit circulair oogpunt relevant is om niet alleen boven, maar óók ondergronds te ontwerpen op aanpasbaarheid en flexibiliteit.
Kennisontbijtsessie #3
9 februari 2023 – ‘Verander de Spelregels’
Foto: Yarden Sela, gemaakt door PRICE.
Manon Eikelenboom – TranCiBo project
Hoe verander je de spelregels in een stugge bouwcultuur vol vastgeroeste routines? Dat was het gespreksonderwerp van de ontbijtsessie op 9 februari. Manon Eikelenboom van de Vrije Universiteit Amsterdam vertelde over de bevindingen van het TranCiBo project, gericht op de benodigde veranderingen van (organisatie)cultuur in de bouw.
De transitie naar een circulaire bouw gaat moeizaam door de beperkte samenwerking binnen en tussen organisaties. Een van de oplossingen hiervoor op projectniveau zijn reflectieve interventies. De volgende elementen zijn hierbij van belang:
- prioriteren van reflectie op de samenwerking.
- bestaande praktijken kritisch evalueren.
- ruimte om te experimenteren (let op risico’s, opnemen in contract/afspraken in project).
- het toepassen en vasthouden van veranderingen (niet alleen contract, maar ook de praktische toepassing).
- het inbedden van nieuw gedrag in de organisatie.
Op het niveau van de organisatie kan de transitie versneld worden door onder andere de volgende interventies:
- het opstellen van een leerstrategie voor circulariteit.
- het opbouwen van interne structuren (bijvoorbeeld voor kennisdeling).
- neem eigenaarschap over circulaire bouwprojecten, stel kartrekkers aan.
- het ontwikkelen van tools en protocollen en deze in andere projecten toepassen.
- het aanmoedigen van intern activisme en lobbyen, om zo iedereen binnen jouw organisatie mee te krijgen op het gebied van circulariteit.
CircuLaw
Wat kan er nu al beleidsmatig? Yarden Sela en Romy Snijders presenteren de digitale tool van CircuLaw die laat zien hoe je met bestaande juridische maatregelen de circulaire bouweconomie kan versnellen.
Wet- en regelgeving worden nog te weinig gebruikt om circulariteit in de praktijk te brengen. Circulaw heeft een instrument ontwikkeld dat beleidsmakers – lokaal, regionaal en nationaal – helpt om de mogelijkheden van wet- en regelgeving te vinden en in te zetten. Aan de hand van een wetsanalyse per thema, draagt Circulaw concrete opties aan voor acties. Daarnaast biedt het leidraden over hoe je de instrumenten kunt toepassen.
